Đăng ngày: 20/05/2022
Triển lãm ánh sáng về thế giới hội họa của hai nghệ sĩ Cezanne và Kandinsky đang diễn ra tại Trung tâm nghệ thuật số Atelier des Lumières, Paris. Bước qua cánh cửa vào phòng triển lãm, du khách sẽ đến với một không gian mờ ảo, lung linh, vẳng bên tai là những điệu nhạc lúc dặt dìu, khi dồn dập.
Sự kết hợp độc đáo giữa nghệ thuật và công nghệ số, giữa hội họa và âm nhạc tại Atelier des Lumières đưa du khách tạm thoát khỏi những ồn ào xô bồ của cuộc sống ngoài kia. Trước mắt người xem mở ra thế giới sống động, rực rỡ sắc màu trong tranh của Cezanne và Kandinsky.
Sau các danh họa Klimt, Van Gogh, Monet, Renoir, Chagall và Dali, nay đến lượt họa sĩ Pháp Paul Cezanne (1839-1906) và họa sĩ gốc Nga VassilyKandinsky (1866-1906) được Trung tâm nghệ thuật số Atelier des Lumières vinh danh. Triển lãm Cezanne – Kandinsky thực ra gồm hai cuộc triển lãm được trình chiếu liên tục và nối tiếp nhau : « Cezanne – Ánh sáng của vùng Provence » (khoảng 30 phút) và « Kandinsky – chuyến phiêu lưu của sự trừu tượng » (khoảng 10 phút). Nhưng đâu là mối liên hệ giữa Cezanne và Kandinsky ? Trả lời phỏng vấn RFI Tiếng Việt ngày 24/02/2022, chỉ vài ngày sau khi triển lãm khai mạc, ông Jacques de Tarragon, giám đốc Atelier des Lumières giải thích :
« Cezanne là một nghệ sĩ phi thường. Ông là một tên tuổi lớn trong lịch sử nghệ thuật. Mọi người thường thích tranh của ông. Cezanne có khối tác phẩm đồ sộ. Cezanne đã vẽ 800 bức tranh, 400 tranh màu nước, có nghĩa là rất nhiều tranh, và tôi có thể nói rằng ông như một bảng màu, với rất nhiều màu sắc được phối trên những chất liệu khác nhau. Tất cả những điều đó khiến các tác phẩm của ông ấy nếu được giới thiệu, trong khuôn khổ một cuộc triển lãm kỹ thuật số tại trung tâm nghệ thuật số Atelier des Lumières, thì sẽ tạo nên điều phi thường.
Quả thực, có một cây cầu nối giữa Kandinsky và Cezanne mà chúng tôi đã cố gắng khai thác. Trước tiên, chúng tôi muốn giới thiệu 2 nghệ sĩ. Có một sự khác biệt lớn giữa 2 nghệ sĩ lớn này, nhưng có một sự ngưỡng mộ, đặc biệt là sự ngưỡng mộ của Kandinsky đối với Cezanne. Chắc chị cũng biết, Kandinsky từng nói Cezanne có thể thổi hồn vào một tách trà. Tôi nghĩ rằng 2 cuộc triển lãm có một điểm chung, đó là một vũ trụ, một thế giới ngập tràn sắc màu, nhưng chúng cũng rất khác nhau. Chúng tôi muốn giới thiệu nhiều điều cho khách tham quan và bằng cách này, quý vị được cùng lúc tham gia 2 cuộc triển lãm có sự gắn kết với nhau nhưng cũng là ở hai không gian rất khác nhau ».
Chuyến đi kỳ thú
Hành trình tham quan của du khách sẽ diễn ra như thế nào ? Chắc chắn là không giống một chuyến tham quan như truyền thống ở các bảo tàng nghệ thuật thông thường. Giám đốc trung tâm nghệ thuật số giải thích :
« Chuyến thăm quan của khách diễn ra như sau : khi quý vị bước vào trung tâm, dần dần ánh sáng sẽ giảm đi, không gian tối dần. Rồi quý vị đi vào một phòng kín tối đen. Quý vị sẽ làm quen dần với bóng tối. Phòng lớn đó, vốn là một xưởng đúc có từ năm 1835 và nay được chuyển đổi thành một trung tâm kỹ thuật số. Khi quý vị bước gian phòng triển lãm này, quý vị thực hiện một chuyến du hành, di chuyển bên trong phòng để khám phá, chiêm ngưỡng các tác phẩm được trình chiếu. Phòng triển lãm vẫn còn những thứ của xưởng đúc trước đây, như một bể nước, một bồn chứa, một lò sấy hình tháp mà các hình ảnh được chiếu ở bên trong và phía bên ngoài.
Khách tham quan được khuyến khích đi dạo xung quanh và khám phá nhiều điểm, nhiều góc độ chiêm ngưỡng trong phòng triển lãm. Có một vị trí đặc biệt thú vị ở Atelier des Lumières, đó là gác lửng mà từ đó quý vị có thể có nhiều góc nhìn rất hay. Chỗ này nhô cao lên vài mét nên quý vị sẽ thấy cả phòng triển lãm ngập tràn hình ảnh. Toàn bộ gian phòng triển lãm cực kỳ tráng lệ, hoành tráng ».
Cezanne nổi tiếng với những bức vẽ thiên nhiên, đặc biệt về quê hương Provence, miền nam Pháp, với phong cảnh nông thôn êm đềm, thanh bình, nổi bật là gam màu xanh của trời của biển xen với màu xanh của cây cối, vườn tược. « Nàng thơ » của ông là ngọn núi Sainte-Victoire, khung cảnh đã theo ông đến tận hơi thở cuối cùng. Niềm say mê của ông đã được tái hiện rõ nét trong triển lãm, đỉnh điểm là ở phần kết, khi 80 bức họa núi Sainte-Victoire được vẽ từ nhiều góc độ, vào những thời điểm khác nhau, lần lượt được chiếu trên các bức tường, dưới tiết tấu nhạc sôi động và ngày càng dồn dập … Nhưng thế giới của Cezanne không chỉ có vậy. Trong số khoảng 1000 tác phẩm, ban tổ chức chọn được 500 bức tranh để trình diễn ánh sáng. Ông Jacques de Tarragon giới thiệu khái quát triển lãm :
« Du khách có thể khám phá một phần lớn trong thế giới sáng tạo của Cézanne qua những bức tranh tĩnh vật, tranh thiên nhiên, phong cảnh, những bức chân dung hay tác phẩm tự họa và vô số bức vẽ ngọn núi Sainte-Victoire. Cezanne đã vẽ hơn 80 bức tranh về núi Sainte-Victoire. Cuộc triển lãm được chia thành nhiều chương hồi : có 8 chương. Đây là một cuộc du hành, có một chương mở đầu, một chương rất hoa mỹ, tươi vui mà chúng tôi gọi là Vòm bình yên, rồi một chương nói về nét thầm kín của cơ thể con người, với những tác phẩm nổi tiếng khắc họa những người phụ nữ đang tắm. Cũng có một phần triển lãm về những giai đoạn cuộc đời Cezanne với nhiều nỗi day dứt, toát lên qua những bức tranh chân dung tự họa của ông. Vậy đấy, có thể nói, trong cuộc triển lãm chúng ta như lướt theo nhịp tâm trạng và các giai đoạn chính trong thế giới sáng tạo của Cezanne ».
Thiên nhiên trong tranh Cezanne không tĩnh, mà rất sống động. Thiên nhiên cũng có tâm hồn. Và để làm toát lên cái hồn sống động đó, các nhà tổ chức, với sự trợ giúp đắc lực của công nghệ số, đã tái hiện thiên nhiên trong tranh của Cezanne, để du khách được hòa mình vào thiên nhiên, với tiếng chim lót líu lo, tiếng nước chảy róc rách, tiếng sóng vỗ, tiếng côn trùng rả rích, cả tiếng sấm ran … chứ không phải chỉ là chắp tay đứng xem. Đến với triển lãm, khách thăm quan sẽ thấy những chiếc lá trong tranh Cezanne rung rinh, những vòm lá cây xao động trong gió, những sóng nước sông Arc lăn tăn mơn man dưới chân. Nổi tiếng với những bức tranh tĩnh vật, đặc biệt là tranh vẽ những trái táo, những tác phẩm này là một phần không thể thiếu trong triển lãm. Nhưng tĩnh mà động, với hiệu ứng ánh sáng, những trái táo lần lượt hiện lên trong từng khung tranh ảo trên tường, rồi lại thoát ra khỏi những khung tranh đó, trôi lơ lửng trước mặt du khách …
Tạm rời thế giới của Cezanne, giờ đây du khách được bước vào một thế giới của những hình khối và sắc màu khác, không kém phần mãn nhãn : thế giới của Kandinsky, một thế giới hội họa đi từ dân gian, bình dân, đến hiện đại, trừu tượng, rực rỡ, vui mắt mà cũng rất kỳ bí … Kandinsky không chỉ là một họa sĩ, mà còn là một nhà lý luận về nghệ thuật, nhà thơ và là một người đi tiên phong về nghệ thuật trừu tượng. Giám đốc Atelier des Lumières cho biết tiếp :
« Đối với các tác phẩm của Kandinsky thì cũng tương tự. Ở đó, chúng ta như đang trong một chuyến du hành xuyên suốt các thể loại tranh của ông ấy. Chúng ta xuất phát từ nước Nga, nơi Kandinsky đã vẽ những thứ rất tượng hình, những cảnh vô cùng tráng lệ, những con ngựa được trang trí tuyệt đẹp, cảnh về các bộ tộc, những quảng trường lớn … Và rồi, rất nhanh chóng, du khách được bước vào thế giới trừu tượng của Kandinsky. Chị biết đấy, ông ấy chuyển hướng sang trường phái trừu tượng khá nhanh. Người xem như đang trong một chuyến du hành với các sắc màu, nghệ thuật kết hợp nhiều vật liệu. Các tác phẩm được trình chiếu rất, rất đẹp, được phối hợp nhịp nhàng. Công chúng mới chỉ bắt đầu được đến thăm triển lãm từ tuần trước nhưng đã hoàn toàn bị chinh phục dù phần triển lãm này chỉ ngắn thôi ».
Thành công ngay từ những ngày đầu
Từ những vị trí khác nhau trong phòng triển lãm, khách tham quan sẽ có những góc nhìn khác nhau về cùng một tác phẩm, thậm chí là chiêm ngưỡng các tác phẩm khác nhau được chiếu lên tường và nền nhà từ 140 máy chiếu.
Triển lãm là sự kết hợp tuyệt vời giữa hình ảnh, ánh sáng và âm nhạc. Những khúc nhạc cổ điển đan xen với những bản nhạc hiện đại, phối theo nội dung, ý nghĩa từng chương đoạn triển lãm, khiến người xem như đang lạc bước vào một thế giới kỳ ảo. Công nghệ số đã giúp hội họa gần hơn với công chúng và dễ cảm hơn. Triển lãm đạt thành công lớn ngay từ những ngày đầu mở cửa, theo khẳng định ngày 24/02 của giám đốc trung tâm :
« Trên thực tế, Covid đã ảnh hưởng một chút đến hoạt động của Atelier des Lumières, chúng tôi đã phải đóng cửa 2 lần, lần đầu trong vòng 2 tháng, sau đó là 5 tháng, cũng khá là lâu. Chúng tôi đã buộc phải áp dụng các quy định đặc biệt về đón tiếp khách, giới hạn số lượng khách … nhưng Atelier des Lumières vẫn giữ nguyên phong cách triển lãm kỹ thuật số, đón tiếp khách tham quan và đưa họ hòa mình, chìm đắm vào thế giới sáng tạo của những tên tuổi lớn trong lịch sử nghệ thuật.
Quả thực, công nghệ của Atelier des Lumières có từ năm 2018, khá là mới và ngày càng tiến bộ, nên triển lãm ngày càng có chất lượng cao hơn, tích hợp được cả các hình ảnh, tài liệu lưu trữ, phim … với độ phân giải rất cao. Mục tiêu của chúng tôi là làm sao để triển lãm có chất lượng rất cao, để khách tham quan thực sự cảm thấy hòa mình, đắm chìm trong một thế giới tiêu biểu cho sự nghiệp sáng tác của các nghệ sĩ mà chúng tôi quảng bá ».
« Trong hai ngày nghỉ cuối tuần đầu tiên đã có rất nhiều khách đến xem triển lãm, chúng tôi rất vui mừng vì thấy công chúng hào hứng với triển lãm, mọi người đến rất đông và để lại nhiều bình luận trên mạng Internet, họ nói rằng triển lãm là một thành công lớn. Chúng tôi rất vui mừng với thành công lớn này. Chỉ trong ngày thứ Bảy, đã có gần 5.000 khách đến xem triển lãm. Chị thấy đấy, thực sự đó là một khởi đầu tuyệt vời.
5.000 khách chỉ trong một ngày thứ Bảy, nhưng con số này cũng phù hợp với điều mà chúng tôi vẫn làm ở Atelier des Lumières. Chúng tôi vẫn tính toán khả năng đón tiếp khách, bảo đảm chỉ có 1 khách ở mỗi diện tích khoảng 2m² để họ có điều kiện xem triển lãm thoải mái ở mọi góc độ và có thể di chuyển khắp phòng. Có người thích ở yên một chỗ, ngồi bệt dưới đất để ngắm nhìn, chiêm ngưỡng, nhưng cũng có những người thích di chuyển, đi lại loanh quanh và ngắm nhìn từ nhiều góc khác nhau. Dù sao thì triển lãm cũng được đón nhận rất nồng nhiệt và tôi nghĩ triển lãm năm nay sẽ thành công tốt đẹp ».
Triển lãm về thế giới hội họa của hai nghệ sĩ Cezanne và Kandinsky khai mạc tại Trung tâm nghệ thuật số Atelier des Lumières, Paris, từ ngày 18/02/2022 và sẽ kéo dài đến ngày 02/01/2023.
