- Jessica Parker, Joe Inwood, Steve Rosenberg
- Đưa tin từ Brussels, Kyiv và Moscow
24 tháng 6 2022
Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel tuyên bố Ukraine và Moldova đều đã được trao tư cách ứng viên để gia nhập EU.
“Hôm nay đánh dấu một nước quan trọng trên con đường tới EU của các bạn”, ông Michel nói, mô tả quyết định của Hội đồng châu Âu là một “thời khắc lịch sử”.
Ukraine đã đệ đơn gia nhập EU vài ngày sau cuộc xâm lược của Nga hồi tháng Hai, và quá trình này diễn ra với một tốc độ kỷ lục.
Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, đã ca ngợi quyết định được đưa ra hôm 23/6 này.
“Đây là khoảnh khắc lịch sử có một không hai trong quan hệ Ukraine – EU. Tương lai của Ukraine nằm trong EU,” ông Zelensky viết trên Twitter.
Thị trưởng thủ đô Kyiv của Ukraine, cựu võ sĩ quyền anh Vitali Klitschko, xúc động tri ân đồng bào của mình – những người đấu tranh chống lại cuộc xâm lược.
“Chúng tôi đã trả một giá rất đắt cho cơ hội này,” ông viết trên Telegram. “Đúng vậy, chúng tôi vẫn còn nhiều việc phải làm trên con đường đến với gia đình châu Âu.”
“Nhưng tôi chắc chắn rằng Ukraine sẽ làm mọi thứ cần thiết, đáp ứng mọi điều kiện và thông qua các luật cần thiết. Bởi vì nếu không thì nhà nước của chúng tôi không có tương lai. Trên thực tế, những người bảo vệ tốt nhất của chúng tôi đang hi sinh vì điều này.”
Tư cách ứng viên là bước chính thức đầu tiên để trở thành thành viên EU. Nhưng có thể mất nhiều năm để có thể trở thành thành viên chính thức của EU và không có gì đảm bảo thành công.
‘Tại sao chúng tôi phải đợi?’
Chủ tịch Ủy ban châu Âu cho biết quá trình gia nhập sẽ “dựa trên năng lực” và “theo luật”, và các cuộc đàm phán chính thức sẽ không bắt đầu cho đến khi các cải cách có điều kiện được thực hiện. Trong đó bao gồm củng cố nền pháp trị và chống tham nhũng. Ủy ban châu Âu sẽ đánh giá tổng thể vào cuối năm 2022.
Bước đi này chắc chắn là một khoảnh khắc quan trọng đối với Ukraine, và là một khoảnh khắc được trông đợi.
Trong khi Moldova cũng được chấp nhận là ứng viên, một quốc gia thuộc Liên Xô cũ là Gruzia vẫn phải chuẩn bị điều kiện đầy đủ để ứng cử.
Ông Michel nói rằng Hội đồng châu Âu đã công nhận “quan điểm châu Âu” của nước này và “sẵn sàng cấp tư cách ứng viên khi các ưu tiên nổi bật được giải quyết”.
Tổng thống Gruzia Salome Zourabichvili đã viết trên Twitter rằng đất nước của bà đã “sẵn sàng làm việc với quyết tâm trong những tháng tới để đạt được vị trí ứng viên”.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết cả ba quốc gia đều là “một phần của gia đình châu Âu của chúng ta”.
“Quyết định này tiếp thêm sức mạnh cho tất cả chúng ta,” bà viết trên Twitter.
“Quyết định này củng cố sức mạnh cho Ukraine, Moldova và Gruzia, đối mặt với chủ nghĩa đế quốc Nga. Và cũng củng cố EU. Bởi vì một lần nữa cho thế giới thấy rằng chúng ta đoàn kết và mạnh mẽ khi đối mặt với các mối đe dọa từ bên ngoài.”
Tổng thống Zelensky đã đề cập về mong muốn trở thành ứng viên của Ukraine trong hầu hết các bài phát biểu trong tuần qua. Ông biết rằng việc bắt đầu con đường trở thành thành viên EU sẽ vĩnh viễn đưa Ukraine ra khỏi phạm vi ảnh hưởng của Nga.
Tổng thống Lithuania Gitanas Nauseda nói với các phóng viên rằng sự hậu thuẫn chính trị của EU là rất quan trọng đối với người Ukraine: “Đây là điều tối thiểu mà chúng tôi có thể cung cấp cho họ.”
Bên ngoài tòa nhà hội nghị thượng đỉnh, nhà hoạt động Anna Melenchuk từ Kyiv nói với BBC: “Những người tôi quen biết đang chết hàng ngày dưới bàn tay của binh lính Nga. Đây là lý do tại sao việc có được sự hỗ trợ của Liên minh châu Âu là rất quan trọng.”
Các cuộc biểu tình ủng hộ EU đã lật đổ cựu Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych được Nga hậu thuẫn vào tháng 2/2014.
Sự kiện đó đã dẫn đến việc Nga sáp nhập Crimea và các cuộc nổi dậy ly khai, những sự kiện mà người Ukraine coi là sự khởi đầu của cuộc chiến hiện nay.
Nga sẽ phản ứng như thế nào?
Điện Kremlin biết điều này sẽ xảy ra và đã hành động như thể không có gì to tát.
Tuần trước tại St Petersburg, Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố ông “không có gì phản đối” việc Ukraine có thể trở thành thành viên Liên minh châu Âu: “Đó là quyết định có chủ quyền của họ về việc có tham gia các liên minh kinh tế hay không.”
Putin tuyên bố như vậy, nhưng ông có thực sự có ý như vậy? Thật khó tin là Tổng thống Nga lại ngồi nhìn đất nước mà ông xâm lược gia nhập Liên minh châu Âu.
Tổng thống Putin từng nói người Nga và người Ukraine là “một dân tộc, một tổng thể duy nhất” và coi Ukraine là một lãnh thổ mà về mặt lịch sử, thuộc về Nga. Cuộc xâm lược của Nga được nhiều người coi là nỗ lực của nhà lãnh đạo Nga nhằm buộc Ukraine quay trở lại quỹ đạo của Moscow và ông không có dấu hiệu kết thúc cuộc tấn công.
Tư cách ứng viên EU mà Ukraine được trao đã gửi một thông điệp mạnh mẽ tới Moscow: rằng cả Kyiv và Brussels đều không chấp nhận tầm nhìn của Putin về một trật tự châu Âu mới.
Nhưng Putin nhận thức được rằng con đường từ ứng viên trở thành thành viên EU là một chặng đường dài. Trên con đường này, Ukraine sẽ phải đối mặt với rất nhiều rào cản – rất có thể là do Nga đặt ra.
Balkan thất vọng
Quá trình gia nhập EU kéo dài đã khiến các nhà lãnh đạo các nước Tây Balkan bày tỏ sự thất vọng tại một hội nghị thượng đỉnh riêng ở Brussels vào ngày 23/6.
Thủ tướng Albania, Edi Rama, cảnh báo Kyiv đừng ảo tưởng: ” Cộng hòa Bắc Macedonia đã là một ứng viên [trong] 17 năm nếu tôi không đếm nhầm, Albania là 8 năm, vì vậy chào mừng Ukraine.”
Thủ tướng nước Cộng hòa Bắc Macedonia Dimitar Kovacevski bày tỏ sự “không hài lòng” về việc thiếu sự tiến bộ trong các nỗ lực gia nhập EU của chính nước này.
Bulgaria đang ngăn chặn hiệu quả việc Bắc Macedonia và Albania gia nhập EU khi các quốc gia này vẫn chưa thực hiện những cải cách cần thiết.
Một số nhà ngoại giao EU trước đó cũng lên tiếng bày tỏ quan ngại rằng việc trao tư cách thành viên có thể mang lại niềm hy vọng hão huyền cho Ukraine.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nói hồi tháng Năm rằng triển vọng về gia nhập EU phải mất hàng thập kỷ, trong khi Tổng Thư ký Nato thì cảnh báo cuộc xung đột tại Ukraine có thể kéo dài hàng năm.
“Chúng tôi không chấp nhận ý tưởng xếp hàng”, đặc phái viên EU của Ukraine nói với BBC, chỉ ra rằng việc này được thực hiện kể từ khi EU và Ukraine ký một thỏa thuận liên kết vào năm 2014.
Kế hoạch của Macron về một cộng đồng EU rộng lớn hơn
Cùng với việc quyết định tư cách ứng viên, các nhà lãnh đạo EU cũng sẽ thảo luận về an ninh lương thực trong bối cảnh Nga phong tỏa các cảng của Ukraine. Người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU trong tuần này đã lên án đây là tội ác chiến tranh.
EU cũng đang xem xét đề xuất của Tổng thống Pháp Macron về một “Cộng đồng Chính trị châu Âu” rộng lớn hơn, bao gồm các quốc gia đang chờ gia nhập EU hoặc thậm chí những quốc gia đã rời khỏi khối này, hiện chỉ có Anh quốc.
Mặc dù một số nhà ngoại giao EU đã bác bỏ ý tưởng này là nửa vời, nhưng Đại sứ Ukraine không nghĩ rằng việc này là ngoài tầm tay. Ngoại trưởng Anh Liz Truss nói là ưu tiên của bà sẽ là thiết lập dựa trên các cấu trúc đã có như G7 và Nato.
Phóng viên Patrick Jackson của BBC News đưa tin bổ sung.
