- Orla Guerin
- BBC News, Izyum, Ukraine
18 tháng 9 2022
Trong một rừng thông ở rìa Izyum, mùi tử khí bao trùm khi một vụ khai quật quy mô lớn đang được tiến hành.
Giới chức Ukraine tin rằng đây là tội ác chiến tranh và họ quyết tâm lập hồ sơ cho toàn thế giới thấy.
Khoảng 100 nhân viên dịch vụ khẩn cấp Ukraine mặc áo bảo hộ bằng nhựa màu xanh đã đào đất, mở những ngôi mộ tạm.
Họ đang cố gắng xác định nguyên nhân cái chết của hàng trăm người bị chôn vùi trong một khu rừng ở rìa thành phố, gần đây được giải phóng bởi lực lượng tiến công của Ukraine.
Thành phố Izyum, bị xâm lược vào tháng Tư, được Nga dùng như một trung tâm quân sự quan trọng để cung cấp cho các lực lượng của họ từ phía đông.
Việc khai quật được tiến hành trong im lặng, có cảnh sát và công tố viên giám sát. Một cảnh sát đưa tay ôm đầu. Một người khác bỏ đi.
Công tố viên khu vực Kharkiv Olexander Ilyenkov nói rằng chắc chắn tội ác chiến tranh đã được thực hiện ở đây.
Ông nói với BBC: “Trong ngôi mộ đầu tiên, có một thường dân bị quấn thòng lọng quanh cổ. Vì vậy, chúng tôi nhìn thấy dấu vết của sự tra tấn”.
Ông cho biết hầu như tất cả những người này đều chết dưới tay lính Nga.
“Một số người trong số họ bị giết, một số bị tra tấn, một số chết do cuộc không kích và pháo kích của Nga.”
Ukraine quyết tâm cho thế giới thấy cảnh tượng đau lòng này. Các đoàn phóng viên quốc tế đã được đưa đến để chứng kiến.
Nơi chôn người – bên cạnh một nghĩa trang hiện có – có hàng hàng lớp lớp mộ, được đánh dấu bằng những cây thánh giá gỗ thô sơ.
Tên được viết trên vài cây thánh giá, nhưng hầu hết chỉ được đánh số. Việc chôn cất ở đây được thực hiện theo lệnh của quân Nga khi họ còn kiểm soát thành phố này.
Cảnh sát Ukraine cho biết có 445 ngôi mộ mới tại khu vực này, nhưng một số ngôi mộ chứa nhiều hơn một thi thể. Không rõ họ đã chết như thế nào. Nhiều người được cho là thường dân, phụ nữ và trẻ em.
Các công tố viên cho biết một số người thiệt mạng do pháo kích của Nga và một số khác chết do bom của Nga némvào một khu chung cư hồi tháng Ba, trong đó 47 người thiệt mạng.
Giới chức cho biết một ngôi mộ chứa khoảng 20 binh sĩ, một số bị trói tay và một người đeo thòng lọng quanh cổ. Thi thể một người đàn ông mặc quân phục được khai quật và nhét trong một chiếc túi đựng thi thể màu trắng.
Khi các ngôi mộ được mở ra, có những tiếng nổ lẻ tẻ ở phía xa khi lực lượng an ninh khử mìn trong khu vực.
Hryhorii, 72 tuổi, hôm nay đến khu chôn cất để xem phần mộ của vợ mình, Ludmilla. Ông nói với chúng tôi rằng bà bị giết ngày 7/3 trong trận pháo kích lớn ở Izyum.
Đầu tiên ông phải chôn cất bà trong sân nhà của họ, sau đó bà được cải táng vào tháng Tám. Bây giờ hài cốt của bà sẽ lại bị xáo trộn một lần nữa.
Chỉ đến bây giờ, kể từ khi quân Nga bị đẩy lui, Ukraine mới có thể thực hiện các cuộc điều tra chi tiết tại đây, và có thể xác định có bao nhiêu nạn nhân mà những kẻ chiếm đóng bỏ lại.
Một người phụ nữ sống đối diện khu rừng cho chúng tôi biết quân Nga đã ngăn người dân địa phương không đến gần nghĩa trang.
Một người đàn ông địa phương tên là Maxim xuất hiện tại khu chôn cất, yêu cầu các nhà báo ghi lại lời kể của ông về việc tra tấn.
Ông cho biết bị quân Nga giam giữ vào đầu tháng Chín, và được quân Ukraine thả khi họ đến Izyum vào thứ Bảy tuần trước (10/9).
Ông cho chúng tôi xem những dấu vết trên cổ tay do bị còng tay, và nói rằng ông đã bị tra tấn bằng giật điện.
Một cố vấn cấp cao của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói với BBC bằng chứng tra tấn đã được tìm thấy ở một số khu vực do quân Ukraine tái chiếm gần đây.
Mykhailo Podolyak nói: “Chúng tôi đã chứng kiến những người vô cùng sợ hãi, những người bị giam giữ không có ánh sáng, không có thức ăn, không có nước và không có quyền công lý.
Công tố viên Kharkiv, ông Ilyenkov cho biết một số khu chôn cất tương tự đã được tìm thấy ở các khu vực mà quân Ukraine tái chiếm gần đây.
Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Mỹ John Kirby nói rằng báo cáo về những ngôi mộ ở Izyum là “kinh hoàng” nhưng “phù hợp với sự suy đồi và tàn bạo mà quân Nga thực hiện trong cuộc chiến chống lại Ukraine”.
“Chúng tôi sẽ tiếp tục hỗ trợ tích cực các nỗ lực ghi lại các tội ác chiến tranh và hành động tàn bạo mà quân đội Nga gây ra ở Ukraine và hỗ trợ các nỗ lực quốc gia và quốc tế nhằm xác định và buộc người Nga phải chịu trách nhiệm,” ông nói thêm.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã lên án “bằng những ngôn từ mạnh mẽ nhất có thể” về cái mà ông mô tả là “hành động tàn bạo” xảy ra ở Izyum.
Luật sư người Anh Nigel Povoas, người chuyên khởi tố và điều tra tội phạm quốc tế và xuyên quốc gia, vừa trở về từ Izyum, nói với BBC’s Newshour rằng ông sẽ không ngạc nhiên nếu các cuộc khai quật tiết lộ bằng chứng tội ác chiến tranh.
Ông nói: “Tôi cho rằng những dấu hiệu ban đầu vào lúc này, dù còn rất sớm, cho thấy một số thi thể chết vì pháo kích hoặc suy dinh dưỡng và thiếu sự chăm sóc sức khỏe. Nhưng khi các thi thể bình thường được kiểm tra và xác định nguyên nhân cái chết, tôi cho rằng sẽ có bằng chứng về tra tấn và hành quyết, bởi vì nó đúng theo những gì đang xảy ra ở các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng.”
