David Gritten
BBC News
Nhà lãnh đạo tối cao của Iran đổ lỗi cho Mỹ và Israel về các cuộc biểu tình trên khắp cả nước sau khi một phụ nữ chết rong khi bị cảnh sát giam giữ.
Trong những bình luận đầu tiên trước công chúng về tình hình bất ổn, Ayatollah Ali Khamenei nói rằng “các cuộc bạo loạn” đã được “sắp đặt” bởi kẻ thù không đội trời chung của Iran và các đồng minh của họ.
Các cuộc biểu tình là thách thức lớn nhất đối với việc cầm quyền của ông trong một thập niên, và ông kêu gọi các lực lượng an ninh sẵn sàng hơn nữa.
Mỹ cho biết họ “kinh hoàng” trước phản ứng bạo lực đối với các cuộc biểu tình.
Tổng thống Joe Biden cho biết ông “quan ngại sâu sắc” trước các báo cáo về việc “tăng cường đàn áp bạo lực nhằm vào những người biểu tình ôn hòa”.
Những người biểu tình đó đang kêu gọi “các nguyên tắc công bằng và phổ quát,” ông nói, và nói thêm rằng Mỹ “ủng hộ phụ nữ Iran”, những người đã “truyền cảm hứng cho thế giới bằng sự dũng cảm của họ”.
Vương quốc Anh lặp lại tình cảm, triệu tập quan chức ngoại giao cấp cao nhất của Iran ở London để nói với các nhà lãnh đạo của họ ở Tehran rằng “thay vì đổ lỗi cho các tác nhân bên ngoài về tình hình bất ổn, họ nên chịu trách nhiệm về hành động của mình và lắng nghe mối quan tâm của người dân”.
Mahsa Amini, một phụ nữ người Kurd 22 tuổi, rơi vào tình trạng hôn mê vài giờ sau khi bị cảnh sát đạo đức giam giữ vào ngày 13/9 ở Tehran vì bị cáo buộc vi phạm đạo luật nghiêm ngặt yêu cầu phụ nữ trùm tóc bằng khăn hijab.
Cô chết ba ngày sau đó.
Gia đình cô cáo buộc các sĩ quan đã đánh cô bằng dùi cui và đập đầu cô vào một trong những chiếc xe của họ. Cảnh sát cho biết không có bằng chứng về bất kỳ sự ngược đãi nào và nói rằng cô bị “suy tim đột ngột”.
Phụ nữ đã dẫn đầu các cuộc biểu tình bắt đầu sau đám tang của cô Amini, vẫy khăn trùm đầu hoặc đốt chúng để hô vang “Phụ nữ, cuộc sống, tự do” và “Cái chết cho kẻ độc tài” – ám chỉ Ayatollah Khamenei.
Phát biểu tại lễ tốt nghiệp của các học viên cảnh sát và lực lượng vũ trang hôm thứ Hai, nhà lãnh đạo tối cao nói cái chết của Amini “khiến trái tim chúng tôi tan nát”.
“Nhưng điều không bình thường là một số người, không có bằng chứng hoặc điều tra, đã làm cho đường phố trở nên nguy hiểm, đốt kinh Quran, cởi bỏ khăn hijab và phóng hỏa các nhà thờ Hồi giáo và xe hơi”, ông nói thêm, mà không đề cập đến bất kỳ sự việc cụ thể nào.
Ayatollah, người có tiếng nói cuối cùng về mọi vấn đề nhà nước, khẳng định rằng các cường quốc nước ngoài đã lên kế hoạch “bạo loạn” bởi vì họ không thể dung thứ cho Iran “đạt được sức mạnh trên mọi lĩnh vực”.
“Tôi nói rõ ràng rằng những cuộc bạo loạn và tình trạng mất an ninh này được sắp đặt bởi Mỹ và chế độ Zionist thất bại đang chiếm đóng [Israel], cũng như các điệp viên được trả lương của họ, với sự giúp đỡ của một số người Iran phản bội ở nước ngoài.”
Nhà lãnh đạo tối cao thường đổ lỗi các cuộc biểu tình và các vấn đề nội bộ khác cho sự can thiệp của kẻ thù nước ngoài của Iran, và ông không đưa ra bằng chứng nào chứng minh cho tuyên bố của mình.
Ông ấy cũng ủng hộ hết mình các lực lượng an ninh, nói rằng họ đã phải đối mặt với “sự bất công” trong suốt thời kỳ bất ổn.
Tổ chức Nhân quyền Iran, có trụ sở tại Na Uy, cho biết ít nhất 133 người đã bị lực lượng an ninh giết hại cho đến nay. Truyền thông nhà nước đưa tin hơn 40 người đã chết, bao gồm cả nhân viên an ninh.
Mỹ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với cảnh sát đạo đức của Iran và Tổng thống Biden cho biết trong tuần này chính quyền của ông sẽ “áp đặt thêm chi phí” đối với những kẻ gây ra bạo lực chống lại những người biểu tình ôn hòa.
Bình luận của Ayatollah Khamenei được đưa ra một ngày sau khi lực lượng an ninh đàn áp dữ dội cuộc biểu tình của sinh viên tại trường đại học khoa học và kỹ thuật danh tiếng nhất Iran, được cho là đã bắt giữ hàng chục người.
Phóng viên BBC Kasra Naji cho biết lực lượng an ninh đã cố gắng tiến vào khuôn viên của Đại học Công nghệ Sharif ở Tehran vào đêm Chủ nhật, nhưng các sinh viên đã đuổi họ quay lại và đóng cổng.
Tuy nhiên, phóng viên của chúng tôi cho biết thêm, một cuộc bao vây đã được tiến hành và những sinh viên cố gắng rời khỏi một bãi đậu xe đã bị bắt từng người một và bị đánh đập, bịt mắt và đưa đi.
Cuộc bao vây được dỡ bỏ sau đó trong đêm sau sự can thiệp của các giáo viênc và một bộ trưởng chính phủ.
Hôm thứ Hai, sinh viên trong trường đại học thông báo rằng họ sẽ không trở lại lớp học cho đến khi các sinh viên khác được thả tự do.
Các cuộc biểu tình cũng được báo cáo tại các trường đại học khác ở Tehran và một số nơi khác trong nước.
Các nữ sinh cũng bị quay phim đã vẫy khăn trùm đầu trên không và hô vang “cái chết cho kẻ độc tài”.
