25 tháng 10 2022
Bộ trưởng Quốc phòng Nga tuyên bố Ukraine có thể sử dụng một “quả bom bẩn” – một thiết bị chứa chất phóng xạ và chất nổ thông thường.
Ông Sergei Shoigu không đưa ra bất kỳ bằng chứng nào, và Ukraine – cũng như Pháp, Anh và Mỹ – đã bác bỏ các cáo buộc.
Nga tuyên bố gì?
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu nói với người đồng cấp Anh, Ben Wallace rằng “ông quan ngại về các khiêu khích có thể từ phía Kyiv bao gồm việc sử dụng bom bẩn”.
Ông Sergei Shoigu cũng đã trao đổi với các bộ trưởng quốc phòng từ Mỹ, Pháp và Thổ Nhĩ Kỳ, đưa ra các bình luận tương tự.
Trong một phản ứng chung, Pháp, Anh và Mỹ nói chính phủ của họ “tất cả đều bác bỏ những cáo buộc rõ ràng giả mạo rằng Ukraine đang chuẩn bị sử dụng bom bẩn trên lãnh thổ của chính họ”.
Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, cũng bác bỏ cáo buộc này và cáo buộc phía Nga “là nguồn của mọi chuyện dơ bẩn có thể tưởng tượng được trong cuộc chiến tranh”.
Bom bẩn là gì?
Đây là một quả bom chứa chất phóng xạ, như uranium, được phát tán ra không khí khi một chất nổ thông thường được kích hoạt.
Bom này không cần chứa chất phóng xạ được thanh lọc ở mức cao, như được dùng trong bom hạt nhân. Thay vào đó, bom này có thể sử dụng các vật liệu từ bệnh viện, nhà máy điện hạt nhân hay những phòng thí nghiệm nghiên cứu.
Điều này giúp giá thành của loại bom này rẻ hơn rất nhiều và nhanh chóng để chế tạo hơn là các thiết bị hạt nhân. Ví dụ, chúng cũng có thể được vận chuyển sau xe.
Bởi vì một đám mây phóng xạ có thể gây nên các căn bệnh nghiêm trọng như ung thư, loại bom như vậy có thể khiến một nhóm cư dân mục tiêu trở nên hoảng loạn.
Và một khu vực rộng lớn xung quanh vùng bị nổ bom sẽ phải di tản để khử độc hoặc bị bỏ hoang hoàn toàn.
Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ (Federation of American Scientists) đã tính toán rằng một quả bom chứa 9g chất cobalt-60 và 5 kg chất nổ TNT nếu phát nổ ở nơi cao nhất khu vực Manhattan ở New York thì sẽ khiến toàn bộ khu vực thành phố không thể ở được trong hàng thập niên.
Vì lý do này, các quả bom bẩn được biết đến là những vũ khí gây phá hủy hàng loạt.
Tuy nhiên, như các vũ khí, chúng rất không đáng tin cậy.
Để chất phóng xạ trong bom bẩn rải ra khắp khu vực mục tiêu thì chúng phải được chuyển thành dạng bột. Nhưng nếu các phần tử đó quá mịn hoặc bị tung vào trong gió mạnh thì chúng sẽ bị rải ra quá rộng và không gây nguy hại nhiều.
Tại sao Nga đưa ra các tuyên bố ‘bom bẩn’?
Viện nghiên cứu Chiến tranh (Institute for the Study of War – ISW) tại Mỹ nói rằng Bộ trưởng Quốc phòng Nga “có thể tìm cách làm chậm hoặc ngưng việc Phương Tây viện trợ quân sự cho Ukraine và có thể làm suy yếu liên minh quân sự Nato bằng những lời kêu gọi reo rắc sự sợ hãi”.
Và cũng có đồn đoán rằng Nga đang lên kế hoạch tự cho nổ một quả bom bẩn ở Ukraine và đổ tội cho phía Ukraine trong một cuộc tấn công “cờ giả”.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia phân tích quân sự nói Nga sẽ không liều lĩnh một cách dại dột như vậy, một quả bom bẩn có thể gây thiệt hại cho binh sĩ Nga và vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát.
ISW cho rằng: “Điện Kremlin không thể đang chuẩn bị một cuộc tấn công cờ giả tiềm tàng bằng bom bẩn.”
Bom bẩn từng được sử dụng chưa?
Hiện chưa có một vụ tấn công bom bẩn thành công nào trên thế giới.
Tuy nhiên, đã có một số vụ.
Năm 2006, các phiến quân Chechnya đã cài bom chứa chất nổ và caesium-137 ở công viên Izmailovo tại Moscow.
Chất caesium được chiết xuất từ những thiết bị điều trị ung thư.
Các cơ quan an ninh đã phát hiện nơi cài bom và tiến hành vô hiệu hóa.
Năm 1998, cơ quan tình báo Chechnya đã phát hiện và vô hiệu hóa một quả bom bẩn được đặt gần một đường ray xe lửa ở Chechyna.
Vào năm 2002, Jose Padilla, một cư dân Mỹ có liên hệ với al-Qaeda, đã bị bắt giữ tại Chicago, tình nghi đang lên kế hoạch tấn công bằng bom. Người này bị án 21 năm tù giam.
Hai năm sau, Dhiren Barot, một công dân Anh và là thành viên của al-Qaeda, bị bắt giữ tại London và sau đó bị giam trong 30 năm khi lên kế hoạch tấn công khủng bố tại Mỹ và Anh, bao gồm sử dụng bom bẩn.
Tuy nhiên cả Padilla hay Barot đều không bắt đầu lắp ghép bom trước khi bị bắt.
