- Tom Edgington
- BBC News
Một thỏa thuận Brexit mới cho Bắc Ireland đã được công bố.
Thỏa thuận này được xây dựng dựa trên Nghị định thư Bắc Ireland, vốn dẫn đến những bất đồng đáng kể giữa Vương quốc Anh và Liên minh Châu Âu (EU).
Tại sao Bắc Ireland cần thỏa thuận Brexit riêng?
Thương mại giữa Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland là dễ dàng trước Brexit – cả hai đều thuộc EU và chia sẻ các quy tắc thương mại giống nhau.
Tuy nhiên, khi Bắc Ireland rời EU, một thỏa thuận nhằm để ngăn kiểm soát được đưa ra.
Đó là bởi vì EU có các quy định nghiêm ngặt về thực phẩm và yêu cầu kiểm tra biên giới khi một số hàng hóa – chẳng hạn như sữa và trứng – đến từ các quốc gia ngoài EU như Vương quốc Anh. Thủ tục giấy tờ này cũng được yêu cầu đối với các hàng hóa khác.
Biên giới đất liền là một vấn đề nhạy cảm vì lịch sử chính trị phức tạp của Bắc Ireland. Người ta lo ngại rằng việc sử dụng camera hoặc chốt biên phòng như một phần của việc kiểm tra hàng hóa có thể dẫn đến sự bất ổn.
Nghị định thư Bắc Ireland là gì?
Cựu Thủ tướng Boris Johnson đã đồng ý Nghị định thư Bắc Ireland với EU. Nó đã trở thành một phần của luật pháp quốc tế và có hiệu lực vào ngày 1 tháng 1 năm 2021.
Theo Nghị định thư Bắc Ireland, việc kiểm soát mới đã được đưa ra.
Thay vì diễn ra tại biên giới Ireland, việc kiểm soát và kiểm tra giấy tờ được thực hiện tại các cảng của Bắc Ireland. Điều này áp dụng cho hàng hóa đi từ Vương quốc Anh (Xứ Anh, Scotland và xứ Wales) đến Bắc Ireland.
Việc kiểm tra được áp dụng ngay cả khi hàng hóa vẫn còn ở Bắc Ireland.
Các đảng liên hiệp – ủng hộ Bắc Ireland là một phần của Vương quốc Anh – nói rằng việc kiểm tra này trên thực tế tạo ra một biên giới giữa Bắc Ireland và phần còn lại của Vương quốc Anh.
Các doanh nghiệp cũng đã phàn nàn rằng việc kiểm tra có nghĩa là tạo ra thêm chi phí và sự chậm trễ.
Khuôn khổ Windsor là gì?
Thỏa thuận mới nhằm mục đích giảm đáng kể số lượng phải kiểm tra.
Hai làn đường sẽ được tạo ra cho hàng hóa từ Vương quốc Anh đến Bắc Ireland:
• Làn đường màu xanh lá cây cho hàng hóa sẽ vẫn ở Bắc Ireland
• Làn màu đỏ cho hàng hóa có thể đưa sang EU
Các sản phẩm đi qua làn đường màu xanh lá cây sẽ không phải bị kiểm tra và cũng bỏ luôn giấy tờ hàng hóa.
Hàng hóa vận chuyển quan làn đường đỏ vẫn sẽ bị kiểm tra.
Các lệnh cấm đối với một số sản phẩm – như xúc xích ướp lạnh – vào Bắc Ireland từ Vương quốc Anh sẽ bị dỡ bỏ.
Bắc Ireland cũng sẽ không còn phải tuân theo các quy tắc nhất định của EU, chẳng hạn như thuế VAT và thuế rượu.
Quy tắc Stormont là gì?
Theo thỏa thuận trước đó, một số luật của EU vẫn được áp dụng ở Bắc Ireland. Tuy nhiên, các chính trị gia ở Stormont không có cách nào ảnh hưởng đến họ.
Thỏa thuận mới giới thiệu một “quy tắc Stormont”. Điều này sẽ cho phép Hội đồng Bắc Ireland – cơ quan tạo ra luật ở Bắc Ireland – phản đối các quy tắc mới của EU.
Quá trình này sẽ được kích hoạt nếu 30 chính trị gia Bắc Ireland từ hai đảng trở lên ký vào một thỉnh nguyện thư.
Quy tắc không thể được sử dụng vì “những lý do nhỏ nhặt” và sẽ được dành cho các quy tắc “khác biệt đáng kể”.
Theo giáo sư luật EU Catherine Barnard, ngưỡng này sẽ “rất cao”. “Đó là một biện pháp bảo mật, nhưng không được sử dụng thường xuyên,” bà nói.
Một khi Vương quốc Anh thông báo cho EU rằng hệ thống này đã được kích hoạt, quy tắc sẽ không thể được thực hiện.
Quá trình này sẽ không được Tòa án Công lý Châu Âu giám sát, nhưng tòa án vẫn sẽ có phán quyết cuối cùng về việc liệu Bắc Ireland có tuân theo các quy tắc nhất định của EU (được gọi là quy tắc thị trường đơn lẻ hay không).
Thỏa thuận mới sẽ được chấp nhận?
Thỏa thuận gần như chắc chắn sẽ được Quốc hội Anh chấp nhận vì các đảng đối lập đã chỉ ra rằng họ sẽ ủng hộ. Dường như cũng có rất ít sự phản đối giữa các nghị sĩ đảng Bảo Thủ.
Vẫn chưa rõ liệu thỏa thuận mới có được đảng liên minh lớn nhất của Bắc Ireland, Đảng Liên minh Dân chủ (DUP) chấp nhận hay không.
Sự phản đối mạnh mẽ của DUP đối với nghị định thư nà tới mức DUP đã từ chối tham gia vào chính phủ phân quyền của Bắc Ireland trừ khi những quan ngại của họ được giải quyết.
Lãnh đạo DUP Sir Jeffrey Donaldson cho biết đảng của ông sẽ nghiên cứu thỏa thuận này trước khi đưa ra “quan điểm tập thể” về việc có nên ủng hộ nó hay không.
