Hồng Kông 6 tháng tranh đấu: Dân không lùi, chính quyền lộ rõ điểm yếu

Đăng ngày: 20/12/2019

Trọng Thành

Cách đây hơn 6 tháng, phong trào phản kháng chống dự luật dẫn độ tại Hồng Kông bùng phát. Khủng hoảng khiến đặc khu kinh tế lao đao ; bóng ma Bắc Kinh can thiệp lơ lửng ; bạo lực, bắt bớ khiến tưởng có lúc khiến một bộ phận dân chúng buông bỏ vì mệt mỏi, sợ hãi. Thế nhưng Hồng Kông vẫn đứng vững, đoàn kết. Hàng loạt sai lầm và điểm yếu của chính quyền thân Trung Quốc lộ rõ, đặc biệt là tính chất phản dân chủ của bộ máy công lực.

Theo một thống kê, cảnh sát đã sử dụng tổng cộng 12.000 lựu đạn cay, tiến hành khoảng 6.000 vụ bắt giữ, rất nhiều trạm metro bị phá hủy, một thanh niên biểu tình thiệt mạng. Thủ phủ tài chính hàng đầu châu Á có lúc tưởng rơi vào hỗn loạn. Thế nhưng cuộc tuần hành đòi dân chủ, ngày 08/12/2019, vẫn diễn ra ôn hòa, với 800.000 người tham gia (theo ban tổ chức), như một tín hiệu kiên định gửi đến chính quyền đặc khu và ban lãnh đạo chế độ cộng sản Trung Quốc.

Trả lời RFI, giáo sư Jean-Philippe Béja, chuyên gia Hán học Trung tâm Khoa học Quốc gia Pháp (CNRS), nhận xét: ”800 nghìn người tham gia, điều đó chứng tỏ là dân chúng vẫn hoàn toàn nỗ lực tham gia phong trào tranh đấu. Nếu như lãnh đạo Hồng Kông Lâm Trịnh Nguyệt Nga và giới lãnh đạo Bắc Kinh hy vọng mọi người chán nản, thì họ đã thất bại. Người Hồng Kông cương quyết bảo vệ bản sắc của mình, lối sống của mình và, nếu có thể, sẽ cải thiện cả hệ thống chính trị nữa”.

Trông đợi ”đa số thầm lặng” ủng hộ

Trong nhiều tháng, lãnh đạo Hồng Kông, bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga, đã đặt cược vào sự ủng hộ của ”đa số thầm lặng” sớm hay muộn sẽ chống lại cuộc phản kháng của giới trẻ, đang ngày càng trở nên quyết liệt hơn. Tuy nhiên, thực tế cho thấy bà Lâm đã tính sai. Trong cuộc bầu cử địa phương ngày 24/11, cử tri đã nghiêng hẳn về các ứng cử viên dân chủ. Phe dân chủ giành thắng lợi tại 17 trên 18 quận, với 452 ghế đại biểu hội đồng quận (trên tổng số 479 ghế). Thắng lợi chưa từng có kể từ năm 1997, khi Hồng Kông được trao lại cho Trung Quốc.

Theo nhà Trung Quốc học Sebastian Veg, giám đốc nghiên cứu École des hautes études en sciences sociales (EHESS), Paris, chiến thuật làm làm lơ trước các đòi hỏi của dân chúng đã bị ”phá sản hoàn toàn”. Ông nói:

”Đây là một thất bại hoàn toàn. Trên thực tế, người ta đã có một chủ trương khiến bạo lực ngày càng gia tăng. Chúng ta chứng kiến những người biểu tình đòi dân chủ hơn, chính quyền phải có trách nhiệm hơn, thì đối diện với họ, chúng ta cũng chứng kiến một chính phủ ngày càng trở nên cởi mở hơn hơn trước các đòi hỏi của dân chúng đang biểu tình trên đường phố. Chính quyền đã không hề lưỡng lự khi nâng cao mức độ bạo lực của cảnh sát và kiên quyết từ chối xem xét trách nhiệm về phía cảnh sát. Như vậy là xã hội rơi vào một vòng xoáy bạo lực theo hướng ngày càng gia tăng”.

Nhân nhượng quá trễ

Sau ba tháng biểu tình liên tục, ngày 04/09/2019, lãnh đạo đặc khu tuyên bố hủy bỏ dự luật dẫn độ, cho phép đưa người Hồng Kông sang Hoa lục xét xử, đầu mối của phong trào phản kháng chưa từng có. Tuy nhiên, quyết định mà bà Lâm đưa ra quá trễ. Trong thời gian này, phong trào biểu tình đã mở rộng các yêu sách. Họ yêu cầu trả tự do và ân xá cho những người bị bắt, điều tra về bạo lực cảnh sát, rút lại cáo buộc ”bạo động” nhắm vào phong trào biểu tình và yêu cầu bầu cử trực tiếp lãnh đạo đặc khu và thành viên Nghị Viện Hồng Kông.

Khiêu khích làm bùng thêm bạo lực

Được Bắc Kinh hậu thuẫn hoàn toàn, lãnh đạo Hồng Kông quyết định không nhân nhượng gì thêm. Tệ hại hơn nữa bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga ra lệnh cấm người biểu tình mang mặt nạ hồi tháng 10. Tưởng như là giải pháp giúp giảm nhẹ khủng hoảng, nhưng ngược lại, biện pháp này như rót thêm dầu thêm vào lửa.

Giáo sư Jean-Philippe Béja nhận định: ”Luật chống mang mặt nạ, được thông qua hồi tháng 10, là một đòn khiêu khích thực sự, đã dẫn đến các bạo lực nghiêm trọng. Chính bắt đầu từ thời điểm này, mà người ta bắt đầu đốt các cửa hàng thân Trung Quốc, và đập phá các trạm xe điện ngầm. Tuy nhiên, không kể một số rất ít trường hợp đặc biệt, bạo lực từ phía người biểu tình là thấp hơn rất nhiều so với bạo lực của cảnh sát”.

Tính chất phản dân chủ của bộ máy bị phơi bày

Ngày 18/11, luật chống mang mặt nạ bị Tòa thượng thẩm Hồng Kông ra phán quyết khẳng định là vi hiến. Tính chất phản dân chủ của bộ máy công lực bị phơi bày đặc biệt qua việc thiếu cơ chế kiểm soát nội bộ, cho phép điều tra về các hành động lạm quyền của lực lượng cảnh sát. Ngày 11/12/2019, 5 chuyên gia về an ninh công cộng người nước ngoài tuyên bố rút khỏi Hội Đồng Khiếu Nại về Lực Lượng Cảnh Sát (Independent Police Complaints Council – IPCC), của cảnh sát Hồng Kông, do Hội Đồng thiếu tính chất độc lập cần thiết, để cho phép tiến hình các cuộc điều tra độc lập thực sự. Nhóm 5 chuyên gia quốc tế trên được thành lập từ tháng 9/2019, đứng đầu là Sir Dennis O’Connor, nguyên thanh tra trưởng của cảnh sát Anh đứng đầu. Trả lời AFP, nhà chính trị học Mã Nhạc (Ma Ngok) nhận định, quyết định từ nhiệm này khẳng định nỗi ngờ vực trong xã hội Hồng Kông về việc cảnh sát Hồng Kông không có khả năng điều tra độc lập, với sự trợ giúp của chuyên gia độc lập quốc tế, là có cơ sở.

Theo giáo sư Jean-Philippe Béja, trong lúc phong trào không có dấu hiệu yếu đi, tính chất phản dân chủ của bộ máy chính quyền Hồng Kông lộ rõ, hiện trái bóng hiện đang bên sân Bắc Kinh.

Giáo sư Jean-Philippe Béja: ”Bế tắc là do không có đối thoại. Ta biết rằng tại Bắc Kinh vấn đề vẫn còn nguyên vẹn. Liệu chính quyền Trung Quốc có chấp nhận một ủy ban điều tra về các bạo lực hay không ? Họ có thể nhân nhượng về việc này. Họ đã từng lợi dụng bạo lực gia tăng để chia rẽ phong trào, nhưng rốt cuộc họ đã thất bại. Không có dấu hiệu nào cho thấy phong trào yếu đi”.

Hướng tới tranh cử Nghị Viện 2020

Trước mắt, khoảng 2.000 người bị truy tố vì các hành động bạo lực đang đợi ra tòa vào tháng 3 năm tới. Nhà nghiên cứu Sebastian Veg dự báo: ”Chắc chắn là sẽ có các bản án rất nặng, về tội danh gây bạo động. Và các bản án này sẽ lại khiến người biểu tình xuống đường để yêu cầu ân xá. Và như vậy có thể sẽ có thêm những cuộc biểu tình lớn”.

Kể từ tháng 6/2019, đại đa số trong số bảy triệu người dân Hồng Kông đã đoàn kết bảo vệ tự do, chống lại Bắc Kinh. Cuộc tranh đấu kiên định của người dân đặc khu làm lộ rõ nhiều điểm yếu của chính quyền: làm lơ các đòi hỏi của người dân chúng, trông đợi ở sự ủng hộ của ”đa số thầm lặng” chống lại giới trẻ, sửa chữa sai lầm nhưng quá trễ, chính sách khiêu khích thổi bùng thêm bạo lực, đặc biệt là chính quyền không đủ khả năng kiểm soát bạo lực cảnh sát.

Cuộc tranh đấu của người dân Hồng Kông trong thời gian tới chắc chắn sẽ tiếp tục. Nhiều nhà quan sát dự báo, bên cạnh cuộc đấu tranh trên đường phố với phương châm ”linh hoạt như nước”, giới tranh đấu vì dân chủ Hồng Kông sẽ riết ráo chuẩn bị cho cuộc bầu cử Nghị Viện, diễn ra vào tháng 9/2020. Đây là một mặt trận chính mà Bắc Kinh và chính quyền Hồng Kông đang tìm cách đối phó.