Coronavirus – dập dịch hay trại Auwschitz của cộng sản Khựa?
Với mức lây nhiễm tăng gấp đôi mỗi 4 ngày và hơn 600 người tử vong, Khựa đã phản ứng quyết liệt ở Wuhan, đến từng nhà kiểm tra thân nhiệt và giam cầm hàng loạt người vào các trung tâm cách ly.
Nhà cầm quyền Khựa đã phải dùng đến các biện pháp ngày càng cực đoan ở Wuhan vào hôm qua 06/02 để cố gắng ngăn chặn sự lây lan của dịch coronavirus chết người, ra lệnh đến lục soát từng nhà, quây bắt người bệnh và tập trung họ vào những trại cách ly khổng lồ.
Các bước khẩn cấp và dường như là chẳng được chuẩn bị trước diễn ra trong bối cảnh khủng hoảng nhân đạo ngày càng trầm trọng ở Wuhan, các chiến thuật đã làm trầm trọng tình hình khi để thành phố 11 triệu dân này có tỷ lệ tử vong coronavirus lên đến 4,1% vào hôm thứ năm 06/02 – cao hơn rất nhiều so với tỷ lệ là 0,17% của các vùng khác trên cả xứ Khựa .
Với người bệnh bị gom thành đàn vào các trại cách ly tạm thời, với sự thiếu chăm sóc y tế tối thiểu, cảm giác bị bỏ rơi và nỗi sợ hãi ngày càng tăng bao trùm cả Wuhan, dẫn đến cảm nhận thành phố này và các thành phố xung quanh trong tỉnh Hubei đang bị hiến tế cho lợi ích lớn hơn của Khựa.
Các động thái mới đầy thô bạo ở Wuhan, tâm chấn của dịch bệnh, đã báo hiệu rõ ràng cộng đảng đã thấy bại trong việc giành quyền kiểm soát dịch bệnh coronavirus, dịch bệnh đã chôn vùi hệ thống y tế cả nước và e rằng sẽ làm tê liệt cả xứ Khựa là một quốc gia đông dân nhất và có nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Các bước tiến hành được lãnh đạo cơ quan ứng phó virus quốc gia là phó thủ tướng Sun Chunlan công bố khi viếng thăm Wuhan hôm qua 06/02. Chúng gợi lại hình ảnh về các biện pháp khẩn cấp đã từng được thực hiện để chiến đấu với dịch cúm Tây Ban Nha hồi năm 1918 đã giết chết 10 triệu người trên toàn cầu. Mặc dù các biện pháp rất khắt khe, nhưng đều không bảo đảm sẽ thành công.
Sun nói thành phố và cả nước đối mặt với “điều kiện thời chiến”. “Không được đào ngũ, nếu không sẽ ô danh mãi mãi trước lịch sử.”
Việc thực thi các hạn chế mới mang diện mạo của một chiến dịch quân sự khi Sun ra lệnh cho nhân viên y tế phải huy động làm việc suốt ngày đêm để đến từng nhà ở Wuhan, kiểm tra thân nhiệt tất cả cư dân và tra xét về các mối tiếp xúc của bất kỳ bệnh nhân coronavirus nào.
Tin tức về các biện pháp hạn chế mới đưa đến trong lúc người dân Wuhan choáng váng trước tin người bác sĩ đã đưa cảnh báo về dịch bệnh từ hôm tháng 12 – và đã bị công an bắt phải im lặng – vừa qua đời do bị nhiễm coronavirus. Bệnh viện Trung tâm Thành phố Wuhan cho biết trong một bài đăng tải lên mạng xã hội rằng mọi nỗ lực của bệnh viện nhằm cứu bác sĩ Li Wenliang đã bị thất bại.
“Chúng tôi rất lấy làm tiếc và đau buồn về điều này,” bài đăng viết.
Wuhan về cơ bản đã bị đóng cửa và cô lập vì bị lây lan bắt đầu từ hơn một tháng trước. Giao thông bị ngăn chặn đã gây khó khăn trong việc bổ sung vật tư y tế đang cạn kiệt cho hơn 50 triệu dân trong tỉnh và khả năng thiếu hụt lương thực có thể sớm xảy ra.
Các biện pháp mới được công bố hai tuần sau khi nhà cầm quyền Khựa ngăn chặn dân chúng rời khỏi Wuhan, kế đến là mở rộng những biện pháp hạn chế đến các thành phố trong tỉnh Hubei và giờ đây là giam cầm hơn 50 triệu người – một sự ngăn chặn với phạm vi gần như không tưởng tượng nổi.
Dù vậy, con số lây nhiễm được xác nhận đã tăng khoảng gấp đôi mỗi 4 ngày, làm ảnh hưởng đến nhiều thành phố và thị trấn của Khựa hơn, và các chuyên gia đã đặt câu hỏi rằng trong khi làm được ít chuyện để làm chậm dịch bệnh, liệu các hành động của nhà cầm quyền có đang gây ra những khó khăn không đáng có cho dân chúng không.
Vào hôm nay 07/02 các số liệu của nhà cầm quyền cho thấy virus đã giết hại ít nhất 636 người và lây lan cho ít nhất 31.161 người, nhưng nhiều người tin rằng các thống kê chính thức này còn xa với thực tế. Tỷ lệ tử vong trong toàn tỉnh Hubei trong ngày thứ năm 06/02 là 2.8%.
Nhà cầm quyền bắt đầu đưa bệnh nhân ở Wuhan đến các bệnh viện dã chiến – gồm sân vận động, khu triển lãm và tòa nhà phức hợp – là nơi dự định trú ngụ của nhiều nghìn người. Khi đi kiểm soát một trong những trung tâm như thế thiết lập ở sân vận động Hongshan, Sun đã nói rằng bất cứ ai cần phải được điều trị nên được tập hợp lại, và nếu cần thì phải bắt buộc họ vào trong trung tâm cách ly.
“Phải cắt đứt từ nguồn,” Sun nói về virus trước các cán bộ thành phố tại trại cách ly, theo tờ báo Hoa ngữ Modern Express. “Các đồng chí phải giám sát cho chặt. Không được để sót!”
Không rõ làm sao để các cơ sở vốn rất miễn cưỡng có thể xử lý dòng người với quy mô mà Sun đề nghị, hoặc liệu các trại cách ly được trang bị hay có nhân viên đủ để chăm sóc y tế cơ bản cho bệnh nhân và bảo vệ khỏi sự lây lan virus.
Những bức ảnh chụp trong sân vận động cho thấy hàng dãy hẹp những chiếc giường đơn giản được ngăn cách bằng bàn và ghế thường dùng trong lớp học. Nhiều lời bình luận trên mạng xã hội Khựa so sánh những cảnh này với cảnh trong dịch cúm Tây Ban Nha là đại dịch có nhiều người chết nhất trong lịch sử hiện đại.
Hôm thứ hai, lãnh đạo Khựa Xi Jinping đã gọi dịch bệnh này là “sự thử nghiệm lớn của hệ thống và năng lực quản lý nhà nước của Trung Hoa”. Nhưng khi xuất hiện với thủ tướng Hun Sen của Cambodia hai ngày sau, Xi nói những nỗ lực của nhà cầm quyền Khựa đã “đạt được những kết quả tích cực”.
Xi không xuất hiện trước công chúng hôm thứ năm, rõ ràng là đẩy trách nhiệm về cuộc khủng hoảng cho các đại biểu, những kẻ đi theo tinh thần quân phiệt được tờ People’s Daily đặt ra trong tuần này khi diễn tả chiến dịch ngăn chặn dịch bệnh bằng từ “chiến tranh nhân dân”.
Mặc dù vậy, ngày càng nhiều dấu hiệu cho thấy ngăn chặn ra vào Hubei đang làm chậm việc cung cấp thuốc men, khẩu trang bảo hộ và các mặt hàng nhu yếu phẩm khác, mặc dù Bắc Kinh cùng các công ty tư nhân và các tổ chức từ thiện cam kết rằng hàng cứu trợ đang trên đường vận chuyển.
“Đây gần như là một thảm họa về tính nhân đạo vì không có đủ vật tư y tế,” Willy Wo-Lap Ham giáo sư phụ tá của Trung tâm nghiên cứu Trung văn trường đại học Trung văn Hong Kong CUHK phát biểu. “Người dân Wuahan dường như bị bỏ rơi.”
Nhiều chuyên gia y tế tin rằng con số các ca lây nhiễm – và tử vong – cao hơn hẳn số liệu chính thức. Nhiều cư dân Wuhan không được khỏe nhưng không chắc là có mắc bệnh không đã phải đi bộ từ bệnh viện này đến bệnh viện khác chỉ để làm xét nghiệm virus cũng bị từ chối, chứ đừng nói gì đến chữa trị.
Nhiều người khác đi lang thang trong bộ quần áo bảo hộ toàn thân hoặc với các biện pháp an toàn gặp đâu quơ đấy như chụp túi nhựa lên đầu. Nhiều người đã phải tự cách ly tại nhà gây nguy cơ lây nhiễm virus cho người nhà và hàng xóm.
Tiến sĩ William Schaffner, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm trường Đại học Vanderbilt trung tâm Y khoa ở Nashville, Tenn. nói rằng chỉ với việc quản lý khủng hoảng ở Wuhan thì thử thách mà các cơ quan y tế Khựa phải đối diện là rất lớn.
“Khi cả hai nguồn nhân lực và vật lực để chăm sóc y tế trực tiếp quá mỏng, các anh sẽ gặp phải sự cố và người dân sẽ chết. Các anh không thể quản lý lâu mãi một biển bệnh nhân như thế được.”
Tiến sĩ Schaffner cũng đưa ra các vấn đề về những bước kế tiếp, gồm nguy cơ cho cả bệnh nhân coronavirus và đội ngũ chăm sóc bệnh nhân trong các trại cách ly dã chiến.
“Điều gì xảy đến cho người bệnh? Họ có được chăm sóc không và ở cấp độ nào? Và đội ngũ chăm sóc bệnh nhân trong bối cảnh của sân vận động hoặc khan phòng của trường học, họ có thể chăm sóc hiệu quả không – và giữ an toàn cho bản thân được không?”
Những chuyên gia ngoại quốc nói rằng tập trung một lượng lớn bệnh nhân lại trong các cơ sở như khu ký túc là tạo ra điều kiện chín muồi cho sự lây lan một cách không chủ ý hàng loạt các bệnh truyền nhiễm.
Thomas M.File Jr., chủ tịch hiệp hội Bệnh truyền nhiễm Hoa Kỳ nói: “Nhiều người đã có các vấn đề tiềm ẩn về sức khỏe cần được chăm sóc. Các anh gom tất cả họ ở gần với nhau và họ có thể bộc lộ các bệnh truyền nhiễm khác thậm chí dễ lây lan hơn coronavirus như bệnh lao phổi truyền qua không khí, và nhiễm khuẩn có thể lây lan do mật độ người dày đặc.”
Dịch bệnh đã mang nhiều điều ở Khựa đến bế tắc thực sự, không chỉ trong Wuhan. Mỗi ngày, số thành phố được báo cáo bị phong tỏa càng nhiều hơn, những sự kiện công cộng và tập hợp đông người trong suốt tháng hai hoặc lâu hơn nữa, và trường học chuẩn bị hoãn ngày nhập học sau Tết.
Tác động cũng lan tràn khắp biên giới Khựa, mặc cho nhiều nỗ lực điên cuồng của nhà cầm quyền đối phó với nạn dịch trong lúc cố miêu tả công khai rằng có thể quản lý được khủng hoảng. Cần 200 ca nhiễm virus được xác định trong khoảng hai chục quốc gia và vùng lãnh thổ, và hai bệnh nhân ngoài xứ Khựa đã tử vong.
Các quốc gia khác đã tăng cường nỗ lực cách ly bệnh nhân, bao gồm những người trên hai tàu du lịch. Nhiều tập đoàn toàn cầu phụ thuộc vào thị trường và chuỗi cung ứng hàng hóa của Khựa đang tranh nhau để buôn bán trên sự gián đoạn do coronavirus gây ra, và đang thừa nhận đã phải tính toán cật lực trên nền kinh tế Khựa.
Tại Wuhan, quan ngại đầu tiên là cảnh ngộ tuyệt vọng về tính nhân đạo của một thành phố bước vào tuần bị vây hãm thứ ba. Sự lộn xộn gây ra từ những lời kêu gọi hành động của cấp trên và tình hình hỗn loạn tại chỗ cho thấy nhà cầm quyền Khựa vẫn chưa xử lý được cuộc khủng hoảng.
Wang Chen, chuyên viên hô hấp và là giám đốc Viện Y khoa Trung Hoa nói rằng các địa điểm chữa trị dã chiến mới đã được thiết kế để chống lại sự lây truyền trong các hộ gia đình và các khu vực.
Theo hãng thông tấn nhà nước Xinhua, Wang nói: “Nếu một lượng lớn bệnh nhân có triệu chứng nhẹ sống ở nhà hoặc những người nghi ngờ mắc bệnh đi lòng vòng trong cộng đồng, họ sẽ thành nguồn phát tán virus chính.”
Một bài đăng trên Weibo hôm thứ năm được chia sẻ rộng rãi viết rằng “điều kiện rất là tồi tệ” tại cơ sở cách ly được chuyển đổi từ trung tâm triển lãm Wuhan. Người viết bài cho biết có người thân đang ở trong trại cách ly này, nói rõ rằng nguồn điện bị mất và việc sưởi ấm đang gặp vấn đề, và nói rằng mọi người ở đấy phải “run rẩy trong giấc ngủ”.
Bài viết nói ở đấy có vẻ như thiếu nhân viên và thiết bị. “Không có các bác sĩ và y tá để khám bệnh và cấp thuốc” và các máy thở oxy thì “thiếu nghiêm trọng”.
Với sự tức giận đang sôi sục của công chúng, cộng đảng đã chuyển sang kìm hãm các tổ chức báo chí và mạng xã hội có những lời chỉ trích về phản ứng ban đầu của nhà cầm quyền xuất hiện trong thời điểm buông lỏng kiểm duyệt trên mạng trước đó.
The China Media Project, nhóm quan sát hợp tác với trường Đại học tổng hợp Hong Kong đã công bố một chỉ thị từ Cục quản lý không gian mạng của Khựa, một tổ chức giám sát internet, tố cáo nhiều công ty mạng xã hội đã “tham gia bất hợp pháp vào các dịch vụ thông tin tin tức trên internet qua các bài báo liên quan đến dịch bệnh”.
Chỉ thị nói rằng một vài đại công ty của Khựa, gồm có Sina Weibo, Tencent và ByteDance, nên được đặt dưới sự giám sát đặc biệt để bảo đảm “một môi trường mạng thuận lợi cho chiến thắng của cuộc chiến ngăn chặn và kiểm soát dịch bệnh coronavirus”.
———————————–
Nguồn: Bài tổng hợp của các phóng viên của The New York Times là Amy Qin, Steven Lee Myers và Elaine Yu từ Wuhan, Bắc Kinh và Hong Kong. Người dịch đặt tựa.
Ảnh có nguồn ghi luôn trên ảnh.
