Một con tàu chở hàng di chuyển về phía Cầu Bayonne khi nó đi vào cảng ở Bayonne, New Jersey, vào ngày 13/10/2021. (Spencer Platt / Getty Images)
Tầm kiểm soát chuỗi cung ứng toàn cầu của ĐCSTQ sẽ vươn tới đại dương và vũ trụ
Bình luậnDu Miên • 09/11/21
Khi nói đến chuỗi cung ứng, mọi con đường đều dẫn đến Trung Quốc, ngay cả khi sản phẩm được “sản xuất” ở nơi khác. Gần như tất cả các thiết bị điện tử phụ thuộc vào Trung Quốc, bất kể nó được sản xuất ở đâu.
Một máy tính xách tay được bán ở Hoa Kỳ có nhãn dán “Sản xuất tại Trung Quốc” được lắp ráp tại Trung Quốc và nhiều linh kiện cũng có nguồn gốc từ Trung Quốc. Đó là phần dễ dàng của việc theo dõi chuỗi cung ứng toàn cầu, vì hầu hết người tiêu dùng đều biết rằng các thành phần lớn của nhiều sản phẩm hàng ngày đến từ hoặc được lắp ráp tại Trung Quốc. Phần mà nhiều người không biết và lý do khiến Trung Quốc có thể thống trị chuỗi cung ứng toàn cầu một cách triệt để, đó là những thứ nhỏ bé — kim loại và nguyên tố quan trọng để sản xuất thiết bị điện tử — cũng phụ thuộc vào Trung Quốc.
Các Kế hoạch 5 năm lần thứ 11 và 12 của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) khuyến khích các công ty Trung Quốc đầu tư ra nước ngoài, trong khi chế độ cam kết tài trợ và hỗ trợ từ các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc. Một trong những mục tiêu được nhấn mạnh trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 12 (2011–2015) của ĐCSTQ là tăng cường vị thế của Trung Quốc về kim loại.
Kế hoạch 5 năm lần thứ 13, kéo dài từ năm 2016 đến năm 2020, được ĐCSTQ gọi là “thời kỳ chiến đấu quyết định”, nhằm tìm cách kiểm soát ngành công nghiệp kim loại màu toàn cầu. Chiến lược này được kết hợp với “Made in China 2025” của chế độ Trung Quốc nhằm tìm cách mở rộng đáng kể các ngành công nghiệp chiến lược và quốc phòng cũng như khoa học và công nghệ của nước này. Để đạt được mục tiêu này, một kế hoạch hành động cho ngành công nghiệp kim loại của Trung Quốc để đạt được vị thế cường quốc thế giới đã được Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin công bố vào tháng 10/2016.
Các Kế hoạch 5 năm của ĐCSTQ, Made in China 2025, cũng như đạt được vị thế dẫn đầu thế giới về kim loại, tất cả đều bao gồm các chỉ thị cho các doanh nghiệp nhà nước – được tài trợ bởi các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc – để mua và kiểm soát các mỏ ở các nước giàu tài nguyên trên toàn cầu.
Để đảm bảo hơn nữa sự thống trị của đất nước đối với thị trường khoáng sản, Bắc Kinh đã áp đặt các hạn chế xuất khẩu đối với những nguyên tố được sản xuất tại Trung Quốc. Những hạn chế này là chủ đề của các khiếu nại tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) do Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu, cũng như Nhật Bản và Mexico đệ trình với lý do cạnh tranh không lành mạnh.
Một số thương hiệu máy tính xách tay tự quảng cáo là “không sản xuất tại Trung Quốc”, mặc dù điều này có chút sai lệch vì ngay cả những máy tính xách tay này cũng phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc. Máy tính xách tay điển hình có chứa nhiều hoặc tất cả các nguyên tố sau đây có nguồn gốc từ các quốc gia trên toàn thế giới, nhưng được kiểm soát bởi chế độ Trung Quốc: than chì, coban, liti, crom, vanadi, magiê, antimon và đồng.
Công nhân xả dòng nước ô nhiễm gần mỏ đồng Zijin ở Shanghang, Trung Quốc, vào ngày 13/7/2010. Ô nhiễm từ mỏ đã làm ô nhiễm sông Ting, một tuyến đường thủy chính ở tỉnh Phúc Kiến của Trung Quốc. (STR / AFP / Getty Images)
Chỉ riêng Trung Quốc đã cung cấp hoặc kiểm soát một nửa số nguyên liệu thô được sử dụng trên toàn thế giới. Graphite được sử dụng trong pin sạc được tìm thấy ở Trung Quốc, Mexico, Canada, Brazil và Madagascar. Song, 69% trong số đó đến từ Trung Quốc. Coban có nguồn gốc từ Cộng hòa Dân chủ Congo (Democratic Republic of Congo – DRC), nơi Bắc Kinh kiểm soát 35 công ty khai thác. Trung Quốc kiểm soát 86% nguồn cung magiê toàn cầu, mặc dù nguyên tố này có thể được tìm thấy ở Hoa Kỳ, Israel, Brazil, Nga, Kazakhstan và Thổ Nhĩ Kỳ.
Tiếp đó, 90% lithium trên thế giới đến từ Chile, Argentina và Australia. Thông qua đầu tư vào các công ty địa phương, Trung Quốc hiện kiểm soát 59% nguồn cung toàn cầu. Và không chỉ các nước đang phát triển đang từ bỏ nguồn lực của họ để đổi lấy tiền mặt của Trung Quốc. Tại Úc, Trung Quốc hiện kiểm soát 91% tất cả hoạt động khai thác lithium, cũng như 75% trữ lượng của xứ sở chuột túi.
Hai trong số các nguồn chính của khoáng chất vanadium là Kazakhstan và Nam Phi, cả hai đều là thành viên của chính sách Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc. Tại Kazakhstan, Ngân hàng Phát triển Trung Quốc đang tài trợ rất nhiều cho lĩnh vực khai thác, trong khi ở Nam Phi, Bắc Kinh hiện đang lên kế hoạch đầu tư vào các mỏ vanadium.
Các công ty Trung Quốc cũng mua cổ phần đáng kể tại các mỏ đồng lớn nhất ở DRC. Tổng cộng, Trung Quốc sở hữu 30 dự án đồng ở nước ngoài đang trong giai đoạn vận hành, và thêm 38 dự án đang trong giai đoạn thăm dò.
Zimbabwe có trữ lượng crôm lớn thứ hai thế giới, chiếm khoảng 12% tổng số toàn cầu. Trung Quốc là nước tiêu thụ crôm và chromium lớn nhất thế giới và đảm bảo nguồn cung bằng cách đầu tư vào việc khai thác ở các nước như Cuba và Zimbabwe. Trong 5 năm qua, Trung Quốc đã đầu tư hàng tỷ USD vào lĩnh vực kim loại của Zimbabwe và là chủ sở hữu chính của một trong những công ty khai thác crôm lớn nhất của nước này, Zimbabwe Mining and Alloy Smelting Co. (ZIMASCO).
Người dân địa phương mô tả mối quan hệ Trung Quốc-Zimbabwe là trao đổi thiết bị và công nghệ khai thác để lấy quặng. Đây là một mô hình và một chiến lược mà ĐCSTQ đã sử dụng ở các quốc gia giàu tài nguyên trên toàn cầu. Cụ thể, Trung Quốc cung cấp dịch vụ xây dựng và công nghệ cho các mỏ địa phương. Đổi lại, các mỏ khai thác đồng ý bán 1% sản lượng của họ cho các công ty Trung Quốc với giá thỏa thuận. Các biện pháp khác được ĐCSTQ sử dụng bao gồm sáp nhập và mua lại, theo đó các công ty Trung Quốc – phần nhiều công ty thuộc sở hữu nhà nước và được tài trợ bởi các tổ chức tài chính nhà nước – mua quyền kiểm soát trong các công ty khai thác mỏ địa phương.Tổng thống Zimbabwe là ông Emmerson Mnangagwa duyệt đội danh dự quân đội với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình trong lễ đón tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh ngày 3/4/2018. (Greg Baker / AFP / Getty Images)
Một nhà lãnh đạo truyền thống ở Mashonaland Central – một tỉnh ở Zimbabwe – cáo buộc ĐCSTQ đang cướp tài nguyên khoáng sản của đất nước này. Các thợ mỏ địa phương còn phàn nàn rằng chế độ Trung Quốc thường bóc lột công nhân tại đây. Trong một vụ việc, một giám đốc công ty khai thác mỏ người Trung Quốc đã bắn 2 công nhân Zimbabwe vì tranh chấp tiền lương vào tháng 6/2020.
Trung Quốc kiểm soát 90% nguồn cung cấp antimon của thế giới và cho đến một năm trước, họ sở hữu 100% các nhà máy chế biến antimon. Một khi antimon được khai thác từ lòng đất, nó phải được chế biến thành thỏi để được sử dụng trong sản xuất các loại hàng hóa khác. Mặc dù antimon được tìm thấy ở Nga, Úc và Tajikistan, nhưng gần như tất cả đều được gửi đến Trung Quốc để xử lý. Năm ngoái, lần đầu tiên sau 30 năm, một nhà máy chế biến antimon, được xây dựng bên ngoài Trung Quốc.
Ngoài việc đầu tư vào các quốc gia khác, ĐCSTQ hiện đang tranh giành quyền thống trị những lĩnh vực khai thác mới hơn dưới biển. Sự chấp thuận cho khai thác dưới đáy biển đến từ Cơ quan Đáy biển Quốc tế (nternational Seabed Authority – ISA). Các công ty Trung Quốc đã đệ trình 30 yêu cầu lên ISA về các dự án khai thác dưới biển khác nhau.
Sau khi chinh phục các vùng biển, Trung Quốc có kế hoạch khai thác mặt trăng. Năm ngoái, tàu thăm dò mặt trăng Chang’e 5 của ĐCSTQ đã đáp xuống mặt trăng và mang về 2 kg mẫu vật. Các nhà phân tích vũ trụ Hoa Kỳ cho rằng chế độ Trung Quốc đang xây dựng kinh nghiệm nghiên cứu mặt trăng của mình để hỗ trợ các dự án khai thác trên mặt trăng trong tương lai. Cựu quản trị viên NASA là ông Jim Bridenstine cho biết, ông tin rằng việc khai thác mặt trăng sẽ có thể thực hiện được trong thế kỷ này. Trong khi đó, có bằng chứng và suy đoán rằng mặt trăng chứa nhiều loại nguyên vật liệu quan trọng.
ĐCSTQ hy vọng sẽ có một cuộc đổ bộ lên mặt trăng có người lái vào năm 2030, và xây dựng một trạm nghiên cứu mặt trăng. Bao Weimin – giám đốc Ủy ban Khoa học và Công nghệ của Tập đoàn Khoa học và Công nghệ Hàng không Vũ trụ Trung Quốc (China Aerospace Science and Technology Corp – CASC). CASC đã đề xuất thành lập “Đặc khu Kinh tế Trái đất-Mặt trăng” vào năm 2050.
Với tốc độ Trung Quốc đang mở rộng kiểm soát đầu vào máy tính xách tay, có khả năng là 20 năm nữa, không chỉ hầu hết hoặc tất cả các nguồn cung sẽ quay trở lại các công ty Trung Quốc, mà một số sẽ có nguồn gốc từ dưới biển hoặc từ mặt trăng.
Quan điểm được trình bày trong bài viết này là ý kiến của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của The Epoch Times và NTD Việt Nam.
Tiến sĩ Antonio Graceffo, đã có hơn 20 năm làm việc tại Châu Á. Ông tốt nghiệp Đại học Thể dục thể thao Thượng Hải và có bằng MBA Trung Quốc của Đại học Giao thông Thượng Hải. Tiến sĩ Antonio làm giáo sư kinh tế và nhà phân tích kinh tế Trung Quốc, viết cho nhiều phương tiện truyền thông quốc tế. Một số cuốn sách về Trung Quốc của ông bao gồm “Ngoài vành đai và con đường: Sự mở rộng kinh tế toàn cầu của Trung Quốc” và “Khóa học ngắn hạn về kinh tế Trung Quốc”.
