Ukraina: Putin trên đà “phóng lao rồi theo lao” bất chấp trừng phạt phương Tây

Đăng ngày: 24/02/2022

Trọng Thành

Khủng hoảng Ukraina dĩ nhiên vẫn tiếp tục chiếm lĩnh trang nhất trên hầu hết các tờ báo lớn tại Pháp ra ngày hôm nay, 24/02/2022, từ La Croix, Le Monde, cho đến Le Figaro, Les Echos. Chỉ riêng Libération là dành tít chính cho một cuộc điều tra độc quyền của tờ báo vốn đã phát hiện nhiều dấu hiệu gian lận trong cuộc bầu cử sơ bộ vừa qua của đảng cánh hữu Pháp Những Người Cộng Hòa (LR). 

Về tình hình Ukraina, báo giới Pháp đều cho là qua những phát biểu đầy thách thức của tổng thống Nga Vladimir Putin đối với Ukraina và phương Tây, và căn cứ vào những hành động của ông từ khi lên cầm quyền tại Matxcơva, khả năng Nga tung quân tấn công nước láng giềng không phải là điều viễn vông. 

Vấn đề là đối mặt với mối đe dọa đó, phản ứng của phương Tây chỉ tập trung vào các biện pháp kinh tế bị cho là không đủ sức răn đe tổng thống Nga. 

La Croix: Putin trong thế lao về phía trước 

Bên trên một bức ảnh bán thân chụp ông Putin đang nhìn vào ống kính với vẻ mặt lạnh lùng, trên một phông nền màu xậm, nhật báo Công Giáo La Croix nhận định: “Putin, phóng lao thì phải theo lao”. 

Theo La Croix, trong bối cảnh nước Nga tiếp tục đe dọa là sẽ tung ra một chiến dịch quân sự với quy mô rầm rộ đánh vào Ukraina, giới quan sát tiếp tục tìm hiểu về những lý do đã khiến tổng thống Nga trở thành cực đoan như hiện nay. 

Trong bài phân tích mang tựa đề: “Vladimir Putin tự nhốt mình trong quan điểm của một nạn nhân”, tờ báo cho rằng bài diễn văn đọc hôm thứ Hai 21/02 vừa qua đã bộc lộ tính cách của một nhà lãnh đạo “cô đơn, độc tài và co cụm hơn bao giờ hết trong một tầm nhìn nặng tính chất ý thức hệ, tự cho mình là nạn nhân của Lịch Sử và các mối quan hệ quốc tế”. 

Tờ báo nhắc lại rằng trong bài phát biểu đó, ông Putin đã cáo buộc chính quyền Ukraina nào là ủng hộ “khủng bố Hồi Giáo” ở vùng Crimée, nào là muốn bổ sung kho vũ khí hạt nhân, nào là tiến hành “diệt chủng” ở miền đông khu vực Donbass. Theo Vladimir Putin, trong quá khứ, Ukraina chỉ là một chư hầu của Nga, và chỉ tồn tại như một thực thể chính trị khác với Nga do một sự tình cờ của Lịch Sử mà thủ phạm là “nước Nga Cộng Sản và Bolshevik”. Trên cơ sở đó, tổng thống Nga hầu như không còn giấu giếm ý định xâm lược nước láng giềng khi nói rằng: “Chúng tôi sẵn sàng cho các người thấy ý nghĩa thực sự của việc phi cộng sản hóa Ukraina”. 

Những lời lẽ kể trên, theo La Croix, đã khiến nhiều chuyên gia cho rằng ông Putin đã dứt khoát hành động nhắm vào Ukraina. Bà Tatiana Jean, giám đốc trung tâm Nga thuộc Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI cho rằng vì cảm tính, ông Putin đã “không còn cân nhắc lợi hại”. 

Đối với La Croix, phương án leo thang xung đột của ông Putin không hề phi lý chút nào mà nằm trong một loạt chính sách được theo đuổi từ nhiều năm nay, bắt nguồn từ ý muốn khẳng định bản sắc trong nỗi ám ảnh là mình bị bao vây. 

Bà Marie Dumoulin, nguyên là một nhà ngoại giao và hiện là chủ nhiệm chương trình “Châu Âu Rộng Mở” tại cơ quan tham vấn Hội Đồng Quan Hệ Quốc Tế Châu Âu cho rằng quan hệ căng thẳng của ông Putin đối với phương Tây không phải điều mới mẻ vì ngay từ những năm 2000, Vladimir Putin từng cáo buộc Mỹ là đã châm ngòi cho cuộc nổi dậy ở miền Bắc Kafkaz. 

Tờ báo nhắc lại rằng cách nay 8 năm, thủ tướng Đức Angela Merkel đã từng nhận xét rằng tổng thống Nga đã “xa rời với thực tế”, một nhận định có thể áp dụng cho cái nhìn của Vladimir Putin về thế giới xuyên suốt trong nhiều năm qua. 

Les Echos: Trừng phạt Phương Tây chưa làm Nga xao xuyến

Để đối phó với Vladimir Putin, Hoa Kỳ và Châu Âu đã lập tức công bố các biện pháp trừng phạt chủ yếu về kinh tế, thương mại. Vấn đề đặt ra – như nhật báo kinh tế Pháp Les Echos đã ghi nhận ngay trang nhất – là nước Nga có vẻ dửng dưng trước phản ứng quá nhẹ nhàng này. 

Dưới hàng tựa lớn: “Các biện pháp trừng phạt: Nga không xao xuyến”, Les Echos dĩ nhiên đã tập trung mổ xẻ các biện pháp đáp trả của phương Tây nhắm vào Nga và nêu bật trong hàng tựa lớn trang nhất: “Các biện pháp trừng phạt: Nước Nga không xao xuyến”.  

Theo tờ báo, vào thời điểm hiện tại, các biện pháp trừng phạt tài chánh của phương Tây đối với Nga sẽ có rất ít tác động. Một trong những lý do là nhu cầu tài trợ từ ngoại quốc của Matxcơva rất ít. Giới có thể bị ảnh hưởng nặng nhất là các nhà tài phiệt Nga cũng đã bắt đầu dùng đến tiền điện tử (cryptomonnaie) để khỏi lệ thuộc vào đồng đô la Mỹ. Ngoài ra, các ngân hàng nước ngoài tại Nga cũng đã giảm bớt hoạt động ở nước này để giảm thiểu nguy cơ bị các lệnh trừng phạt tác hại. 

Trên tờ La Croix, ông Jean-Marie Guéhenno, cựu phó tổng thư ký Liên Hiệp Quốc cũng tỏ ý bị quan là các biện pháp răn đe mà phương Tây đang áp dụng sẽ không có hiệu quả vì Ukraina đã trở thành một vấn đề “cảm tính” đối với Vladimir Putin, nhất là khi Phương Tây đã từ chối khả năng dùng biện pháp quân sự. 

Cũng trên La Croix, ông Sébastien Jean, một nhà nghiên cứu kinh tế tại Viện INRAE của Pháp cho rằng các biện pháp trừng phạt chỉ có một tác động hạn chế mà thôi.  

Nhật báo Le Monde cũng phân tích phản ứng của phương Tây trong hồ sơ chính, với một hàng tựa lớn trên trang nhất mang tính chất giải thích: “Đối mặt với Putin ngày càng hung hăng, phương Tây áp dụng các biện pháp trừng phạt đầu tiên”. 

Theo tờ báo, ngay sau khi Vladimir Putin tuyên bố công nhận sự độc lập của các vùng lãnh thổ Ukraina ở vùng Donbass, rộng lớn hơn cả các khu vực hiện nằm dưới quyền kiểm soát của phe ly khai thân Nga, Mỹ và châu Âu đã công bố các biện pháp trừng phạt đầu tiên, có quy mô giới hạn nhưng có khả năng trở thành cứng rắn hơn trong trường hợp xảy ra một cuộc xâm lược quy mô lớn hơn. 

Đối với Le Monde, các trừng phạt ban đầu của Mỹ hay châu Âu chỉ mang tính chất cảnh cáo cho nên đã vấp phải nhiều chỉ trích là sẽ không có hiệu quả. 

Le Figaro: Ukraina sẵn sàng đáp trả Nga nhưng trong thế yếu

Phản ứng của nạn nhân bị Nga ức hiếp là Ukraina cũng được báo giới quan tâm. Nhật báo cảnh hữu Le Figaro đã dành tựa lớn trang nhất cho chủ đề này: “Ukraina chuẩn bị đối phó với một cuộc xâm lược từ Nga”  

Bên dưới một bức ảnh chụp cảnh lính dự bị Ukraina đang tập luyện tại một địa điểm gần thủ đô Kiev ngày 19/02 vừa qua, le Figaro đã nêu bật thế yếu của quân đội Ukraina khi lưu ý rằng trong bức hình, người ta thấy nhiều người lính dự bị phải dùng đến súng giả khi tập luyện. 

Theo tờ báo Pháp, trước tình hình đã trở nên căng thẳng, chính quyền Ukraina đã ban bố tình trạng khẩn cấp và ra lệnh động viên lính dự bị. Quân tiếp viện cũng đã được chuyển đến miền đông và miền bắc đất nước để sẵn sàng chống lại những kịch bản tấn công khác nhau của Matxcơva. 

Thế nhưng, điểm đáng chú ý trong phản ứng của Kiev mà Le Monde ghi nhận là việc binh sĩ Ukraina cho biết là họ đã có chỉ thị là không được đáp trả các hành động khiêu khích của Nga, mà chỉ chuẩn bị sẵn sàng cho chiến tranh. 

La Croix: Nga và Trung Quốc trên vấn đề Ukraina

Cũng trên hồ sơ Ukraina, La Croix đã trở lại với quan hệ Bắc Kinh-Matxcơva trong một bài phân tích nêu bật việc Nga trông cậy vào hậu thuẫn cụ thể của Trung Quốc, nhưng có nguy cơ là sẽ thất vọng. 

Theo La Croix, sự hiện diện của Vladimir Putin tại buổi khai mạc Thế vận hội Mùa đông ở Bắc Kinh vào ngày 4 tháng 2, giúp củng cố một liên minh chiến lược và kinh tế với đồng minh Trung Quốc, hai tuần trước quyết định mạnh tay đối với Ukraina. 

Vladimir Putin muốn đảm bảo an toàn cho mình sau sự cố ông gây ra ở Ukraina và các lệnh trừng phạt kinh tế không thể tránh khỏi của phương Tây. Tại Bắc Kinh, ông Putin và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nói chuyện với nhau trong gần ba giờ đồng hồ, đã ký tuyên bố chung về trật tự thế giới mới và khoảng 15 hợp đồng kinh tế lớn.  

Đối với với La Croix, vào đầu thế kỷ 21, một liên minh mới, mang tính cơ hội hơn bao giờ hết, đã được ký kết giữa hai đại cường Trung Quốc và Nga, và chỉ hai tuần sau, Nga công nhận nền độc lập của hai khu vực ly khai của Ukraina và đe dọa sẽ xâm lược khu vực này.  

Trước sự kiện hầu như bất ngờ, Trung Quốc không muốn đứng về phía nào. Bắc Kinh tránh lên án Matxcơva Nga nhưng cáo buộc Hoa Kỳ là “đổ dầu vào lửa”. Chuyên gia về Trung Quốc Philippe Le Corre, của trường Harvard Kennedy School nhấn mạnh: “Ít ra Putin đã đợi cho đến khi Thế Vận Hội kết thúc rồi mới can thiệp vào Ukraina”. Thế nhưng theo chuyên gia này, “Trung Quốc thấy mình ở trong một tình huống tế nhị, bởi vì họ không thể ủng hộ một hành động xâm lược chống lại một quốc gia có chủ quyền”. 

La Croix cho rằng rõ ràng đây là một đòn không hay của ông Putin đối với “đồng minh” Trung Quốc, và lần này không phải là lần đầu tiên mà Bắc Kinh bị giằng xé giữa mối quan hệ hữu nghị với Matxcơva và sự lựa chọn của người hùng của Điện Kremlin

Trong vụ sáp nhập Crimée vào năm 2014, mà Trung Quốc vẫn không công nhận, Bắc Kinh đã bỏ phiếu trắng ở Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc. Giờ đây, 8 năm sau, Bắc Kinh vẫn không có nhiều không gian để xoay sở vì các mối quan hệ thương mại, tài chính và ngoại giao với châu Âu cũng như Ukraina.

Theo một giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại Học Nhân Dân ở Bắc Kinh, Trung Quốc lần vẫn sẽ kín đáo về ngoại giao nhưng sẽ cung cấp “hỗ trợ Nga về kinh tế thông qua việc mua dầu khí”. 

Ngoài ra, Bắc Kinh đang quan sát bản chất và mức độ của các lệnh trừng phạt áp đặt lên Nga. Chuyên gia Bonny Lin thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược và Quốc Tế ở Washington nhận định: “Cuộc khủng hoảng Ukraina cũng là một bài trắc nghiệm quyết tâm của chính quyền Biden trong trường hợp xảy ra khủng hoảng với Đài Loan”.

Theo Philippe Le Corre, “một số chuyên gia đưa ra thời điểm 2027 (lúc kết thúc nhiệm kỳ thứ ba của Tập Cận Bình) là năm Trung Quốc tung chiến dịch quân sự nhắm vào Đài Loan”. Từ nay đến đó, Bắc Kinh đang theo dõi, kiên nhẫn và chuẩn bị.